قالیبافی/ فرشبافی

قالیبافی/ فرشبافی هنری اصیل بر تار و پود ایران زمین

قالی یا فرش نوعی گستردنیِ بافته شده از الیاف پنبه، پشم و ابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به کار می‌رود. در تعریف کلی و کوتاه به دست بافتهٔ پُرزدار و گره‌دار، قالی گفته می‌شود.

قالیبافی/ فرشبافی یکی از هنرهای دستی قدیمی و محبوب در ایران است که به صورت سنتی و با استفاده از ابزارهای دستی تولید می‌شود. این هنر دستی به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان شناخته شده و مورد علاقه بسیاری از مردم قرار دارد. در این مقاله، به بررسی تاریخچه، فنون و روش‌های تولید قالی، استفاده‌های مختلف آن و نکاتی که در خرید قالی باید در نظر گرفته شود، می‌پردازیم.

تاریخچه قالی بافی:

قالیبافی از زمان های بسیار دور نه تنها در ایران بلکه در کل جهان رواج داشته است. برخی کارشناسان معتقدند که اولین بار چادرنشینان و عشایر برای کف چادرهایشان چیزی شبیه فرش را اختراع کرده و به هنر قالیبافی پرداختند. آن فرش‌ها رفته رفته پیشرفت کرد تا به فرش و قالی‌های امروزی رسید.

فرش پازیرک قدیمی ترین فرش کشف شده

ابتدا محققان بر این باور بودند که مصر مهد هنر فرشبافی و قالیبافی می باشد و اولین بار مصریان قالبافی را اختراع کردند امّا با پیدایش اولین فرش به نام پازیریک که در کوههای سیبری در سال ۱۹۴۹ توسط پروفسور رودنکو کشف گردید ثابت کرد که مهد قالی بافی را از سواحل رود نیل و دجله و فرات، به آسیای مرکزی تغییر مکان داد و ثابت کرد که مهد هنر فرش بافی در ایران بوده‌است.

اولین سند موجود در رابطه با وجود فرش در بین سال‌های ۲۴۴ تا ۶۴۱ بعد از میلاد، در دست‌نوشته‌های چینی‌ها، مربوط به سلسله‌ی ساسانیان است.

قالی بافی یک هنر دستی قدیمی است که در ایران از دوران باستان شناخته شده است. فرش‌های ایران در دورهٔ صفویه به بالاترین حد خود در زیبایی و بافت رسیدند که این مهم به دلیل پشتیبانی شاهان قدرتمندی چون شاه عباس قرارگرفتن بود و همچنین دسترسی فراوان و آسان به مواد مورد نیاز برای بافت فرش بوده‌است.

 شاه طهماسب که از علاقمندان به هنر و از طراحان فرش زمان خود بود، هنرمندان بزرگ را در شهر تبریز به دور هم جمع کرد و به آن‌ها در هنرشان کمک قابل توجهی کرد تا به اوج برسند. در این دوران شاه عباس در اصفهان کارگاهی را برای تولید فرش‌های نفیس ایجاد کرد و اصفهان را به یکی از مراکز عمده قالیبافی تبدیل کرد. پس از آن دستور داد که کارگاه‌هایی در مشهد، کاشان، شیروان، قره باغ، استر آباد، و گیلان دایر گردد و فرش‌های نفیسی همچون فرش اردبیل، چلسی و فرش‌های زیبای دیگری زینت بخش موزه‌های دنیا گردید.

در دوران قاجار نیز، فرش بافی یک هنر دستی پرطرفدار بشمار می آمد و در آن زمان، بسیاری از قالی بافان معروف در ایران فعال بودند. با گذشت زمان، قالی بافی به شیوه‌های مختلف در سراسر جهان شناخته شده و مورد علاقه بسیاری از مردم قرار گرفت.

بسیاری از مردم بافت فرش را به عنوان شغل اصلی خود انتخاب کرده و از این راه امرار معاش می کنند. آشنایی با هنر قالی بافی به شما امکان انتخاب بهتر انواع فرش های ایرانی را بهتر خواهد داد.
فنون و روش‌های تولید قالی بافی:
قالی بافی با استفاده از ابزارهای دستی تولید می‌شود. از ابزار‌های مورد نیاز برای قالی بافی می توان به دار قالی، نقشه قالی، دفه، کوجی، شانه، قیچی ، کاردک و… اشاره کرد.

برای تولید قالی، ابتدا نوع پشمی که قرار است برای تولید قالی استفاده شود، انتخاب می‌شود. سپس، پشم به شکل دلخواه قطع می‌شود و با استفاده از دستگاه قالی بافی، نخ به نخ بافته می‌شود. در این فرآیند، معمولاً از نقوش و طرح‌های مختلف برای تزیین قالی استفاده می‌شود.
از انواع طرح و نقشه برای قالی یا فرش می توان به : نقشه با خطوط شکسته (هندسی)، نقشه با خطوط منحنی (گردان)، نقشه از نظر بافت، نقشه 1/4 یا ربعی ، نقشه 1/2، نقشه تکراری (واگیره)، نقشه سراسری (سرتاسری) اشاره کرد .

استفاده‌های مختلف از فرش و قالی:
قالی به دلایل مختلفی مانند زیبایی، نرمی و …، برای استفاده در موارد مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال، قالی معمولاً به عنوان یک پوشش زمین استفاده می‌شود و در دکوراسیون داخلی و خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، قالی به عنوان یک شی زینتی نیز استفاده می‌شود و در تزئین اتاق‌ها و پذیرایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکاتی که در خرید قالی بافی باید در نظر گرفته شود:

برای خرید قالی ، نکاتی که در زیر بیان می‌شود باید در نظر گرفته شود:
1- انتخاب پشم مناسب: برای خرید قالی بافی، ابتدا باید نوع پشمی که قرار است برای تولید قالی استفاده شود، انتخاب شود. پشمهای مختلفی مانند پشم بز، پشم گوسفند و …، برای تولید قالی بافی استفاده می‌شوند.
2- بررسی کیفیت: برای خرید قالی ، باید به کیفیت آن توجه کرد. قالی با کیفیت بالا، معمولاً از پشم سخت و مقاوم ساخته شده است و نوع نقوش و طرح‌های آن نیز بسیار دقیق و زیباست.
3- توجه به طرح و نقش‌ها: قالی با طرح‌های مختلفی تولید می‌شود. برای خرید قالی ، باید به نوع نقش‌ها و طرح‌های آن توجه کرد و با توجه به سلیقه شخص مورد نظر، گزینه مناسب را انتخاب کرد.
4- توجه به قیمت: قیمت قالی معمولاً بسته به طرح و تراکم گره ها و همچنین کیفیت و نوع پشمی که برای تولید آن استفاده شده، متفاوت است. برای خرید قالی ، باید به قیمت آن توجه کرد و با توجه به بودجه خود، گزینه مناسب را انتخاب کرد.
5- توجه به محل خرید: برای خرید قالی ، می‌توانید به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و یا فروشگاه‌های خاص قالی بافی مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید از فروشگاه‌های آنلاین نیز استفاده کنید.